100 баллылар. Татар мәктәпләрен тәмамлаучылар БДИны яхшы тапшыра

Физика, математика, химия фәннәрен татарча укып, БДИ биреп буламыни? Урысча укыганнар гына кеше була, дип уйлаучы әти-әниләргә җавап­ны имтихан нәтиҗәләре үзе күрсәтә. Татар мәктә­бендә белем алып, 100 ге­нә түгел, хәтта 400ләп балл җыеп була. Ә акыллы башларга дәрәҗәле вузлар­ның ишекләре һәр­вакыт ачык. Тагын ни кирәк?

Узган атнада газета бит­ләрендә Казанның 2 нче гимназиясе укучысы Рамил Баһа­виевның 299 балл туплавы турында язып чыккан идек. Соң­гы имтихан нәтиҗәләре бар­ланган бу көннәрдә аның информатикадан да 100 балл җыйганы билгеле булды.

– Унбер ел буе бары татарча гына укыдым. Әти-әниләр балаларын татар мәктәп­лә­ренә бирергә курыкмасын иде. Татарча уку белем алырга, имтиханны уңышлы тапшырырга берничек тә комачауламый. Киресенчә, үс­терә генә. Иң мөһиме – аңлап уку. Милләтне алга җибәрү үзе­бездән тора. Барысы да гаи­ләдән башлана. Өйдә дә татарча аралашабыз. Урамда да туган телемдә сөйләшергә читенсенмим. Татарчаның ояла торган бер җире дә юк, – ди Рамил, горурланып. Алга таба да ул татар рухын сакларга җыена. Аның математика буен­ча галим буласы килә. Киләчәктә татар мәк­тәбендә укыту насыйп булса, бик шат булыр идем, ди. Югары балл туплавына әле дә ышанып җитми. “Әти-әни­лә­рем хисчән кешеләр түгел, әмма аларның күзләреннән минем өчен сөенүләрен күр­дем”, – ди. Рамил сынауларга көн-төн әзер­ләнмәгән. Дәрес­ләрне күңе­ленә сеңдереп, өй эшләрен вакытында эшләгән. Менә уңышның сере нидә! Дуслары белән аралашырга да, спорт белән шөгыль­лә­нергә дә вакыт тапкан. Кайсы вузны сайлаячагын әле төгәл хәл итмәгән.
– Әти-әниләрнең татарча укуга карата шик белдерүе – бер, әмма укытучыларның да аңлавы бик мөһим. Укытучы, татарча укытып, нәтиҗәләргә ирешеп булуга ышанмаса, моңа әти-әниләрне ышандыра алмаса, бернәрсә дә барып чыкмый. Әти-әниләр фәнне яхшы белгән укытучыны сайлый. Милли мәктәптә, аның язмышында мөгаллимнең роле зур. Рамил – бик сәләтле, тырыш укучы, әмма аның уңышлары укытучыларга да бәйле, – ди гимназия директоры Камәрия Хәмидуллина.

Экологиядән бөтенрос­сия олимпиадасы җиңүчесе һәм био­логиядән илкүләм бәй­­ге призеры – Балтач мәк­тәбе укучысы Гүзәл Сәгыйтова да химия, биологиядән – 100әр, урыс теленнән 98 балл җый­ган. Гүзәлгә уку елы дә­ва­мында илнең күп уку йортларыннан чакырулар килгән, 25 меңәр сум стипендия вәгъ­дә иткәннәр. Ул Мәскәү дәүләт медицина университетында табиб-тикшеренүче белгечлеген үзләштерергә җыена. “Өйдә дә, мәктәптә дә татарча аралашабыз. Мәктәптә фән­нәр­не ике телдә дә укыйбыз. Татар мохитенең дә файдасы зур. Күбрәк тел белгән саен яхшырак. БДИ ул – бәхет эше, имтиханнарның авырлыгын сизмәдем”, – ди Гүзәл.

Башка татар мәктәплә­рен­дә хәлләр ничек икән? Алар­ның укучылары сынауларны ничек тапшыра?

Алабуганың 1 нче татар гимназиясе директоры урын­басары Ләюзә Вагыйзова бел­дергәнчә, узган ел уку йорты 9 һәм 11 нче сыйныф укучы­ларының имтихан нәтиҗә­ләре буенча районда беренче урынга чыккан. Узган елларда урыс теленнән йөз балл туплаучылар булган. “Ба­лалар урысча да, татарча да рәхәтләнеп сөйләшә. Өчен­че тел кертүне дә хуплыйм, аның бернинди зыяны да юк. Күп тел белү фи­керләү сәләтен арттыра. Имтиханнарны быел да әйбәт бирделәр”, – ди ул.

Быел башка еллардан аермалы буларак, 1 нче сыйныфка өч параллель тупламакчылар. “Күршедәге бакча балаларын төркемнәре бе­лән 1 нче сыйныфка бирик, дигән әти-әниләр дә бар. Әти-әни­ләрнең татар теленә хөр­мәте зур. Ихтирам ул министрлык, депутатлардан гына тормый, уку йортының бе­лем­не сыйфатлы бирүенә бәй­ле. Әти-әниләрне алдап булмый. Алар балала­ры­ның яхшы белем алуын тели. Бер баласы бездә укыганнар икен­че, өченчесен дә китерә. “Бишенче баламны алып килдем әле”, – диючеләр дә бар. Чөнки алар белемнең ничек бирелүен күреп тора. Уку да, тәрбия дә кызыксындыра. Бездә хәтта тәмәке тарткан укучылар да юк. Әти-әниләр татарча укытуга каршы тү­гел”, – ди урынбасар.

Чаллының 2 нче татар гимназиясен быел 46 укучы тәмамлаган. Шуларның 21е урыс теленнән 80нән югары балл җыйган. Биш укучының инглиз теле сынавы нәтиҗәсе – 90нан югары. Биология, химия, физикадан нәтиҗәләр аеруча яхшы. “Татар баласы тырыш булуы белән аерылып тора. Бездә дә 100 балл җыючылар булгалый иде. Тик соңгы елларда бу күр­сәткечкә 1-2 балл гына җитми кала. Укучылар ике телне дә яхшы белә, – ди директор урынбасары Нурзия Сәлим­җанова. – Башлангыч сыйныфларда татарча гына укысалар, югары сыйныфларда әти-әниләр урысча укытуны да сорый. Барлык чаралар да татарча оештырыла. Быел 1 нче сыйныфка 90 бала кабул итә­чәкбез”.

• Әнис Галимҗанов, КФУ галиме:
  – Татар мәктәбендә укыган бала белемне төбенә тө­шеп алырга тырыша. Мин моны ике телне дә яхшы белгән студентларымнан чыгып әйтә алам. Татар мәктәбен тәмам­лаучы­ларның имтихан нәти­җәләре дә яхшырак. Кызганыч, бүген күпчелек татар баласы өчен татар теле туган тел түгел. Мульт­фильмнар аларны урыска әйләндерде. “Шаян ТВ” каналы татарча мультфильмнар, тапшырулар аша туган телгә мәхәббәт тәрбия­ләр дип ышанам. КФУда быел математика-инфор­матика, физика-математика, биоло­гия-химия укытучыларын татар телендә укыту буенча өч төркем ачылды. Бүгенге “кара заман”да бу – зур эш, профессиональ батырлык. Аны милли университетның нигезе булыр, дип уйлыйм. Фәнне үз телендә белми икән, ул йә белгеч түгел, йә ул аның туган теле түгел. Безгә хәзер булачак математика укытучыларын татарча фикерләргә өй­рә­тергә туры киләчәк.

Сәрия Мифтахова