«Штрафлары кайчагында продукциядән кыйм­мәтрәк чыга». Кибеткә ничек керәсе?

Тукай районының “Бердәмлек” авыл хуҗалыгы продукцияләре җитештерү кооперативы җи­тәкчесе Минталип Миннеханов әйтүенчә, бездә үз продукцияң белән эре сәүдә челтәренә үтеп керү сират күпере аша үтүдән дә кыендыр, мөгаен.

– Бәрәңге, кишер һәм башка төр яшелчә, җиләк-җимешне сәү­дә нок­таларына озатканда, “энә кү­зе”н­нән үткәрәбез. ГОСТ, ягъни дәүләт стандартларына да туры килә. Ә менә супермаркетлар, тө­р­ле сәбәпләр табып, фермер ху­җ­а­лыгында җитеш­те­релгән продукцияне кире борырга гына торалар.

Кайчагында ачу да килә. Мең төрле эш-мәшәкатьләр белән күз карасыдай күреп үстерәсең, уңы­шын җыясың, сатарга әзерлә­гәндә, ике-өч тапкыр аралыйсың. Үз транспор­тың белән килешен­гән вакытка сә­гате-минутында китереп җиткерә­сең дә… супер­мар­кетларның эреле-ваклы таләп­ләренә туры килмәү сәбәпле, кире борыласың.

Меңнәрчә километрдан ките­рел­гән чит ил яшелчәләренең сый­фаты ягыннан безнекеннән күп­­кә калышуын да беләбез. Тик эре сәүдә челтәрләре алар белән эш­ләүне кулайрак күрә, – ди фермер.

Минталип Исмәгыйль улы үзе өчен генә борчылмый. Татарстан Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгында узган киңәш­мәдә дә, Тукай районы крестьян-фермер һәм шәхси хуҗалыклар берлеге рәисе буларак, авыл җи­теште­рү­челәренең теңкәсенә тигән проблемаларны ачыктан-ачык ярып салды.

Кыенлыклар санап та бетерерлек түгел. Әйтик, 16 тонналы “КамАЗ”­га төялгән продукциянең күләме шуннан артмаса да, “Авырлык үлчәү контроле” дәүләт хез­мәте, машинаның ал күчәренә йөк күбрәк туры килә, дип, әллә ничә тапкыр беркетмә төзегән. Җи­денче дистә­сен түгәрәкләп килү­че ил агасына чиләк белән ашлыкны машина әр­җәсенең бер урыныннан икенче­сенә күчереп азап­ланырга да туры килгәләгән. “Штрафлары кайчагында машинага төялгән продукциядән кыйм­мәтрәк чыга. Түләп бетерерлек түгел”, – ди тәҗрибәле фермер.

Авыл җирлегендә электр энер­гиясенә, газга, ягулык-майлау материаллары, запас частьларга бәя­ләр гел өскә үрмәләгәндә, ничек итеп югары җитештерүчән техника һәм технологияләр сатып аласың? Елга бер тапкыр файдаланылучы кишер уңышы җыю комбайнын 15 миллион сумга алганда, көндәлек һәр чыгымны исәпләп барырга туры килә. Әмма Минталип ага күңелен төшерми:

– Авылда барлык проблемаларны үзең генә хәл итү мөмкин түгел. Шуңа да кооператив төзе­дек. Бергә­лә­шеп тотынганда, эре сәүдә челтә­ренә үтеп керергә дә була. Алар да үзебездә булган югары сыйфатлы продукцияне читтән эзләү ягында түгел. Эре сәүдә челтәрләре белән уртак тел табып эшләве авыр, әмма башка юл юк, – ди ул.

Татарстан авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры урынбасары Ришат Хәбипов әйтүенчә, үз продукциясе белән эре сәүдә чел­тәрләренә кергән кооперативлар саны бермә-бер арткан. Арада уңышлы гына эшләүчеләре дә байтак, ди министр урынбасары.

Кама Тамагы районының “Камамбер” җәмгыяте җитәкчесе Алмаз Насыйров та, беренче карашка, хыял ирешмәслек эш башлаган. Башлыча авыл хуҗалыгы продук­ция­ләре, шул исәптән күпләп сөт җитештерүче районда, башкаларны гаҗәпләндереп, дистәләрчә тонна югары сыйфатлы француз сыры җитештерәләр. Сорау артканнан-арта, шуңа якын араларда җитеш­терү күләме өч тапкыр күбрәк булачак, диләр. Сыйфаты да сокланырлык, бәясе дә көндәшлеккә бирешми. Билгеле, мондый продукция белән теләсә кайсы сәүдә челтәренә үтеп кереп була.

Лаеш районының “Заготовитель” кооперативы җитәкчесе Рамил Яруллин да эре сәүдә чел­тәренә сукмакны турыдан салган. Гаҗәп бит: без көн саен күреп, кайчагында таптап та узган үлән­нәрне җыеп, эшкәртеп, кооператив хезмәткәрлә­ре һәркем өчен ифрат шифалы “Сабантуй”, “Матур”, “Иртәнге чәй” продукция­ләре җитештерә. Кооператив бүген Лаеш районы халкын гына түгел, Россиянең көньягында урнашкан өлкә һәм республикаларда яшәүчеләрне дә эшле һәм ашлы итә алган. Киләчәктә бу эшкә мең­нәрчә пенсионерны җәлеп итмәк­челәр.

Татарстанның күп районнарына һәм авылларына үтеп кергән “Пятерочка”, “Перекресток” һәм “Карусель” сәүдә челтәрләрен бер­ләште­рүче “ИКС 5 Ритейл Төр­кем” җәмгыя­тенең җирле хакимият белән эшләү хезмәте җитәкчесе Тимур Баймуллин әйтүенчә, Рос­сиянең төрле төбәкләрендә дис­тәләгән мең кибете булган эре сәүдә үзәкләренә Татарстан кооперативлары белән хезмәттәшлек итү күпкә отышлырак. Әмма мо­ның өчен җитештерелгән продук­циянең күләме – зур, сыйфаты – югары, бәясе арзанрак булырга тиеш. Мондый максатка бары тик кооперативларга берләшкәндә генә ирешеп була.

Камил Сәгъдәтшин


Фикер өстәү