Наратка җеп бәйләдем. Мамадышта Гырон быдтонны бәйрәм иттеләр

Наратка җеп бәйләп, чишмәгә тәңкә салып, 300 яшьлек агач кайрысына акча кыстырып, теләк телиләр. Әлеге йолаларны ничек үтәгәннәрен Мамадыш районының Пойкино авылында узган Гырон быдтон бәйрәмендә күрдек. Удмурт халкы аны нәкъ Сабантуй кебек, язгы кыр эшләре төгәлләнеп, печәнгә төшәр алдыннан үткәрә (“Гырон быдтон” атамасы үзе дә “сабан бетте” дигәнне аңлата бит). Татарстанда бу бәйрәмне 1998 елдан бирле зурлап оештыралар.

Мамадыш районының Пойкино авылы янәшәсен­дәге мәйданга Татарстанның төр­ле төбәкләреннән, күр­ше­дәге Киров өлкәсе, Мари Иле, Удмуртия республикаларыннан удмуртлар җыел­ды.

– Пойкино авылында 185 удмурт яши. Шулар янәшә­сен­дә татарлар да, урыслар да бар. Ә менә Түбән Оча авылында бары тик удмуртлар гына гомер итә, – ди Мамадыш районының удмуртлар автономиясе рәисе Людмила Герасимова. – 2016 елда без авылдашлар белән бергә үзебез өчен бәйрәм ясадык. Икенче елны авыл халкы, акча җыеп, бәйрәмне тагын да зуррак итеп оештырды. Ул чакта Кукмара, Кама Аланында яшәүче мил­ләт­тәшлә­ребез­не дә чакырган идек. Узган ел без Балтачта кунак булдык. Быел менә үзебездә башка район вә­килләрен кабул иттек.

– Бу бәйрәмгә бер ай, бер атна эчендә генә әзерләнеп булмый, – ди республика удмуртлар автономиясенең башкарма директоры Марина Иванова. – Мәшәкате ел буена сузыла. Инде без алдагы ике елда Гырон быдтон­ның кайда узасын билгеләп куйдык. Тырышырга кирәк әле. Узган ел, беркемне дә кисәтми генә, Мамадышка Питрауга кайтып төштек. Мон­дагы бәйрәм рухына шак­каттым. Гырон быдтон бәйрәмен яңартасы килде. Бу хакта республика күлә­мендә сөйләшүләр дә булды. Без бәйрәмне Мамадышта уздырырга кирәклеген аң­ладык.

Удмуртлар киңәш-табыш итәргә ярата икән. Пойкино авылында яшәүчеләр дә үз теләк-тәкъдимнәрен җитер­гәннәр. Алар авыл эчендә парк ясарга теләгәннәр. Бәй­рәм алдыннан бу хыял чынга ашып та куйган. Хәзер халык, күңел ачар өчен, авыл чи­тендәге үзәнгә түгел, парк­ка гына җыйналачак.

– Кызым, бар, теләгеңне те­ләп, наратка җеп бәйлә. Ни теләсәң, шул кабул булачак, – ди Пойкинода яшәүче Галина ханым. Удмуртлар­ның табигать могҗи­залары­на ышануыннан хәбәрдар идем. Кем белә аны, бәлки хыяллар тормышка ашар дип, сүзен тыңларга булдым.

Баксаң, удмурт халкы сынамышлары буенча, Гырон быдтон көнне чишмә суы шифалы көчкә ия икән. Шунлыктан, авыз итеп карарга яки шешәләргә тутырып алырга теләүчеләр чиратка тезелде. Кемдер теләк телә­сә, күпләр авылдашлары Сер­гей Никитинга чиш­мәне торгызган өчен рәх­мәтен укыды. Теләк кенә теләп калмадылар, багучылар да җи­тәрлек иде биредә. Удмурт апайлары киләчә­геңне фаразлап та бирәләр. Могҗи­залар илендә йөргән күк, Лыя елгасы аша салынган кү­пер аша чыгып, 300 яшьлек тал агачы янында туктадык. Теләкләреңне әйтеп, агач ярыгына бакыр акча кыс­тыр­саң, алар чынга аша икән.

Әлеге йолаларның үтә­лүен Татарстан Премьер-министр урынбасары Ләйлә Фазлыевага да күрсәттеләр.

– Татарстанның нигезен халыклар дуслыгы тәшкил итә. Республика үсешендә һәр милләтнең, шул исәптән удмуртларның да өлеше зур бәягә лаек, – диде ул. – Бу бәйрәмдә хыяллар чынга аша икән, диләр. Кешеләр бары тик матурлыкка, яхшылыкка ышанып яши. Үз го­реф-гадәтләрен онытмыйлар, аны буыннан буынга сак­­лап калалар. Басуда эш­ләр беткәч, ял итү дә кирәк, – диде ул.

Район хакимияте башлыгы Анатолий Иванов та үз фикерләрен җиткерде.

– Гырон быдтонның асылы – табигатькә, Җир-анага рәхмәт әйтү, мул уңыш сорап, дога кылу. Бу бәйрәм елдан-ел күбрәк кунак җыя. Халык рәхәтләнеп ял итсен, килгән кунаклар безнең якны ошатып китсен дип, бик тырыштык. Милли бәй­рәм­нәрне үткәрү – безнең өчен зур горурлык.

Биредә уеннар да тынып тормады. Ха­тын-кызлар арасында вакытка мунча себеркесе бәй­ләү, ир-атлар өчен ераклыкка утын пүләне ыргыту, Лыя елгасы аша урнаштырылган авыш баганадан йөрү, ат арбасын өстерәп йө­ге­рү, балык тоту уеннарында халык актив катнашты. Монда бүләкләрне болай гына да тараталар. Иң мө­һиме, бир­гән кешенең теләге кабул булсын, алучысы сөенсен!

Питрау бәйрәмендәге кебек, Гырон быдтонда да чибәр кызны сайладылар. Аларча бу ярыш “Чеберина” дип атала икән. Уңган удмурт егетен исә “Батыр” бәйге­сен­дә билгеләделәр. Төрле районнардан килгән 6 гүзәл зат һәм 5 ир-егет жюри вә­кил­ләре, тамашачылар каршысында оештыручылар әзер­ләгән биремнәрне үтә­деләр. Иң кызыгы тиз арада пилмән бөгүче кызлар һәм оста итеп кадак кагучы егетләр ярышы булгандыр, мөгаен. Монда гореф-гадәт кенә түгел, тырышлык та, эш белү дә күренде. Кукмара районыннан Максим Зиновьев – “Батыр – 2019”, ә Әгер­җе кызы Алина Пислегова чибәрләр бәйгесе җиңүчесе булдылар. Киләсе бәйрәм Әгерҗе районында үткәре­ләчәк.

Гөлгенә Шиһапова


Фикер өстәү