Фермерларга дәүләт ярдәме җитәрлекме?

Авыл халкының активлыгын арттыруга багышланган зона киңәшмәләренең һәркайсында башкаларга үрнәк итеп куярлык фермер хуҗалыкларының эш тәҗрибәсе белән таныштырдылар.

Сүз дә юк, бернинди кыенлыкларга карамый, елдан-ел нәтиҗәлерәк эшләүче фидакарьләр бездә байтак. Тукай районында узган йом­гаклау киңәшмәсендә чыгыш ясаган АККОР, ягъни Россия Кресть­ян-фермер хуҗалыклары бер­легенең шәрәфле президенты, утыз ел шушы оешманы җитәкләгән Владимир Башмачников: “Татарстан фер­мерларының эшчәнлеге Россия төбәкләренә үрнәк итеп куярлык”, – дип, тикмәгә генә әйтмәгән­дер. Татарстан авыл хуҗалыгында җитештерелгән продукциянең яртысыннан артыгы – шәхси хуҗалыклар һәм фермерлар хезмәте нәтиҗәсе.

Тукай районының Бакчасарай авылындагы “М.Миңнехуҗина” фермер хуҗалы­гы җитәкчесе Мария Миңнехуҗина әйтүенчә, җитештерел­гән продукциягә гадел бәя булмаганда, заманча техника һәм технологияләр булдыру, эш шартларын яхшырту, хезмәт хакларын күтәрү бик кыен. Мөгезле эре терлекнең баш санын арттыру, игенчелектә елның-елы югары уңыш алу өчен, бик күп тырышлык куярга туры килә. “247 мөгезле эре терлек, 1500 сарык, 53 атыбыз бар. Терлек азыгын әзер­ләргә барлык төр техникабыз да җитәрлек. Хәзер бераз җиңел суларга да була”, – ди фермер.

Билгеле, Венгриядән нәселле таналар, сөт үткәргеч һәм суыткычлар, күп төрле заманча җайланмалар кайтарту дәүләт ярдәменнән башка авырга туры килер иде. Нәрсә дисәң дә, бу эшләр 30 миллион сумга төшкән. Өстәвенә, 200 баш савым сыерына исәп­ләнгән заманча ферма төзи башлаганнар.

Дәүләт ярдәменә кил­гәндә, Татарстанда фермер һәм шәхси хуҗалыкларга ел саен 2 миллиард сумнан артык ярдәм күрсәтелә. Бер караганда күп кебек. Әмма республика авылларында булган 450 меңгә якын шәхси һәм 5 мең фермер хуҗа­лыгына бүлгәч, әллә ни түгел.

АККОР җитәкчесе ассызыклаганча, Россия буенча хәл тагын да катлаулырак.

– Эш шунда: авыл хуҗа­лыгы үсеше өчен тәгаенләнгән субсидияләрнең 90 проценттан артыгы бездә әле бүген дә эре агрохолдингларга бирелә, – ди ул. – Нәтиҗәсе генә канәгатьлән­дерми. Менә инде егерме елдан артык ил күләмендә мөгезле эре терлек-нең баш саны кими. Игенче­лектә дә мактанырлык түгел. Үсеш башлыча фермер хуҗа­лыкларына гына кагыла.

Шул ук вакытта берне – бишкә, кылны кырыкка ярып эшләүче фермерларга, дәүләт ярдәмен алыр өчен, дис­тәләр­чә каршылыклар аша үтәргә, әллә никадәрле рәс­ми белеш­мә һәм күп төрле башка документлар җыярга туры килә.

Яше сиксәннән узган аксакалның, чыгыш ясаганда, дулкынлануы йөзенә чык­кан иде. Утыз ел дәвамында ил җи­тәкчелегенең игътибарын күб­рәк шәхси һәм фермер хуҗа­лыкларына юнәл­дерү кирәк­леген исбатларга тырышучы кеше буларак, ул бүген дә төрле форумнарда үз фикерен өстәгеләргә җиткерер­гә омтыла. Борчылырлык та бит. Бе­ренчедән, Россиядә 600 мең гектардан артык сөрү җирен шәхси милке иткән гаиләләр­нең саны егермедән артып китә. Икенчедән, Владимир Башмачников әйтүенчә, 1990 нчы елларда тулай керемнең 15,5 проценты авыл хуҗа­лыгына бирел­гән булса, бүген әлеге күрсәт­кеч ун тапкыр кимегән!

Чагыштыру өчен: күр­шеләребез Белоруссиядә тулай керемнең 30 проценты авыл хуҗалыгы үсешенә юнәл­дерелә. Авыл хуҗалыгы алга киткән чит илләрне әйтеп торасы да юк. Аларда дәүләт ярдәме бездәгегә караганда дистәләрчә тапкыр күбрәк. Әйтик, Финляндиядә бер гектар җир эшкәртүгә 56 мең сум дәүләт ярдәме бирелә. Бездә исә бу күрсәткеч алтмыш тапкыр азрак. Мондый аз ярдәм белән авыл хуҗа­лыгында үзара көндәшлек турында сүз алып бару кыенрак шул.

Шәхси һәм фермер хуҗалыкларының мәнфәгате турында кайгыртучы аксакал­ның чыгышында яңгыраган тагын бер фикер белән килешми мөмкин түгел. Бүген авыл хал­кының активлыгын арттыруга юнәл­дерелгән дәүләт программалары берничә дистәдән артып китә. Аларны, куллану өчен, җентекләп өйрәнү кирәк. Сер түгел, күп фер­мерның моңа вакыты җи­тешми. Матбугатта күбрәк аңлату кирәк, ди Владимир Башмачников.

• БЕЛЕП ТОРЫГЫЗ!
  †“Яңарак эш башлаучы” программасы нигезендә авылда үз крестьян-фермер хуҗалыгын булдыручылар 3 миллион сум грант алу мөмкинлегенә ия;
  †“Терлекчелектә гаилә фермасы” – 30 миллион сумга кадәр;
  †“Авыл хуҗалыгы кулланучылар кооперативы” – 70 миллион сумга кадәр;
  †“Шәхси ярдәмче хуҗалык” – ферма төзүгә 400 мең сумга кадәр;
  нәселле терлек алуга 40 мең сумга кадәр; кош-корт сатып алганда, дәүләт чыгымның яртысын кире кайтара;
  †“Авыл хуҗалыгы кулланучылар кооперативы эшен башлаучы” программасы буенча 5 миллион сумга кадәр грант бирү карала.