Билге мөһимме, белемме?

Битлек, пирчәткәләрне онытасы түгел! Аттестат алырга җыену­чы­ларны алдан ук кисәтеп куй­дылар. Башка еллардан аермалы буларак, быел әлеге документны сынау бирмичә генә тапшы­ралар. Билге мөһимме, әллә белемме? Без «2ле»не бөтенләй куймый торган мәктәпләр белән дә элемтәгә кердек.

Ул-кызлары мәктәпне тәмамлаучы әти-әниләр «ватсап» төркемнәрендә мәш килде. Тасманың нинди төслесен алабыз? Кыңгырау кирәкме? Укытучыга нинди гөлләмә сайлыйбыз? Җиләк-җимеш, кәнфиттәнме, әллә чәчәкнекеме? Нинди бүләк бирәбез? Фотога кем төшерә? Утыз әти-әнинең зәвыгы утыз төрле дигәндәй. Менә шулар арасыннан иң кулаен сайлап алырга кирәк. Кыскасы, әти-әниләр төннәр буе фикер алышты.

– Кызыбыз Эллари 9 нчы сыйныфны тәмамлады. Чәч­лә­рен үзем ясадым, матур итеп киенде. Без үзебез катнаша алмадык. Һәр укучыга 10 – 15 минут вакыт кына бире­ләчәк, диделәр. Аттестат алуына бик сөенде. Мәктәптә бик тырышып укыды. Имтиханнарга бик ныклап әзерләнгән иде. Тик, булмагач, күңеле төште. Укуын 10 нчы сыйныфта дәвам итәчәк. Кем булырга җыенуын төгәл белмибез әле. Иң мөһиме – кеше булсын, – ди җырчы Гүзәл Уразова.

Мәктәптә уку алдынгылары имтихан булмады дип көенсә, начар укучылар үзләрен күкнең җиденче катында итеп хис итә. Бүген алардан да бәхетлерәк кеше юк. Имтихан тапшырырга туры килсә, аны әллә ничә мәртәбә биргән булырлар иде әле. Тик техникумга укырга кергәндә дә, билге мәсьәләсен барыбер искә төшерергә туры киләчәк. Хәзер анда да бәйгеләр югары. Кайбер техникумнарда бер урынга 5-6 кеше дәгъва кыла. Әлбәттә, яхшы укыганнарның үзләре теләгән белгечлекне үзләштерү мөмкинлеге зуррак.

– Укучылар аттестат биргәнне көтә. 9 нчы сыйныфны – 10, 11 нче сыйныфны 4 укучы тәмамлый. Һәр сыйныфтан икешәр укучы «кызыл аттестат» алачак. Тугызынчыларның өчесе техникумга китсә, калганнары укуларын 10 нчы сыйныфта дәвам итәчәк. 11 нче сыйныф укучыларының барысы да вузга укырга керергә җыена. Дүртесе дә бик яхшы укый. БДИны уңышлы тапшырырлар дип өметләнәбез, – диде Актаныш районының Киров мәктәбе директоры Данил Гарипов.

Быелгы уку елында Татарстан укучылары 77 миллион «5ле» алган. Иң юмарт мәктәп Алабуганың 10 нчы мәктәбе булып чыккан. Монда аны 492945 тапкыр куйганнар. Татарстан Дәүләт идарәсенең цифрлы үсеше, мәгълүмати технологияләр һәм элемтә министрлыгы электрон журнал һәм көндәлекләр буенча әнә шундый нәтиҗә чыгарган.

Быел электрон журнал һәм көндәлеккә барлыгы 182431152 билге куелган. Алар арасында 77574350 – «5ле», 65223983 – «4ле» һәм 33354911 «3ле» бар. «2ле» исә 6277908 тапкыр куелган. Актаныш, Аксубай, Балтач, Биектау, Мамадышның кайбер мәктәпләрендә ел дәвамында бер «койрык» та алмаганнар. Гомумән алганда, электрон белем бирү мәгълүмат сис­темасына 1412 мәктәп, 1 миллионнан артык кеше теркәлгән. Һәр көн әлеге системада 810 мең тирәсе билге куела, 43 меңгә якын өй эше бирелә.

– Без укучыларга «2ле» куймыйбыз. Бу безнең стильдә түгел. Начар билге белән балада укуга карата кызыксыну уятып булмый. Ул аның гайрәтен чигерәчәк. Берне, икене алгач, өченчесе гадәти хәлгә әйләнергә мөмкин. Тырышып укыгыз, дип гел әйтеп, аңлатып торабыз. Укучы әзерләнеп килмәсә, икенче көнгә хатасын төзәтергә урын калдырабыз, – ди Мамадыш районының Түбән Ушма мәктәбе директоры Илшат Шәйдуллин. – Балалар бездә билге түгел, белем өчен укый. Мәктәптә мактау тактасы бар. Анда узган ел 41 алдынгы баланың фотосы белән казанышлары язылып эленсә, быел бу сан 51гә җитте. Әле башкаларга да буш урын калдырабыз. Икенче елга дәгъва кылырдай укучыларның фамилияләрен язып куябыз. Алар да тырышып, анда үз урынын таба. Кызыксындыру чаралары, спорт, әби-бабай тәрбиясе… Барлык тәрбия чараларын да кулланабыз. Тәрбияле бала һәрвакыт яхшы укырга тырыша.

Балтач районының мәгариф бүлеге башлыгы Алия Шагаева әйтүенчә, районда махсус «2ле» куймый торган мәктәпләр юк. «Беренче җыелышта ук әти-әниләргә нинди күрсәткеч буенча билге куелганын аңлатабыз. Ел ахырында сыйфат, билгеләрне гадел куючы мәктәпләрне билгелибез. Яхшы укучы мәктәпләр сер булып калсын әле. Әлеге мәгълүмат методик эшне оештыруда кулланылачак», – диде ул.

Иң күп «5ле»ләр куелган Алабуганың 10 нчы мәктәбе белән дә элемтәгә кердек. Уңышның сере нәрсәдә икән?

Монда быел 2186 бала укыган. Һәр сыйныфта – унлап параллель. Рус мәктәбе булса да, татар сыйныфлары да бар. Укучылары татарча да яхшы белә. Үз мәктәбен тәмамлап, укытырга кайталар. Педагогларга кытлык юк.

– Сездә әллә укытучылар «2ле» куярга яратмыймы? –дип сорыйм директор Роза Салиховадан.

– Билгеләрнең төрлесен куябыз. Иң тырыш сыйныфларны да барладык. Аларның 57 проценты башлангыч һәм 10-11 нче сыйныфларга туры килә. Ел саен 10лап укучы медальгә тәмамлый, быел алар – 12. Биология, экология буенча илкүләм, инглиз теленнән республика олимпиадаларында җиңүчеләребез бар. Әти-әниләр белән аңлашып эшлибез. Әти-әниләр дә, укучылар да укытучыларны бик нык хөрмәт итә, – дип җавап бирде ул.

Сәрия Мифтахова

Илдар Мөхәммәтҗанов фотосы