Индус Таһиров: «Бөтендөнья татар конгрессы Татарстанның мөстәкыйльлеген ныгытуга үз өлешен кертте»

Индус Таһиров, ТФА академигы, Бөтендөнья татар конгрессы башкарма комитетының беренче, 1992–2002 еллардагы җитәкчесе:

Бө­тен­дөнья та­тар конг­рес­сының барлыкка килүе чын мәгъ­нә­сен­дә та­ри­хи ва­кый­га бул­ды. Ул тиз арада та­тар мил­лә­те­нең ха­лә­тен, яшәешенең төп проблемала­рын күрә алырдай оешма булып өлгерде. Татарларның кайда яшәүләренә дә карамастан, аларның сулышын сизеп, бер җан, бер тән булып яши башлауларына нигез салды, Татарстанның мөстәкыйльлеген ныгытуга үз өлешен кертте.

Эшчәнлегебезнең иң нәтиҗәле ысулы – башкарма  комитет тарафыннан уйлап табылган һәм дөреслеген тормыш үзе раслаган күчмә утырышлар булды. Аның беренче утырышы Түбән Камада  үтте.  Күчмә утырышларны үткәрү, гадәти хәлгә әверелеп, милли оешмаларыбызның җирле хакимиятләре белән аңлашып яшәвенә юл ачты. Аларның берсенә махсус тукталуны кирәк дип саныйм. Ул 1998 елның 9–10 мартында  Санкт-Петербургта, шәһәр губернаторы Владимир Яковлев катнашында булды. Губернатор очрашуыбызның икенче көнендә конгресс әгъзалары белән  мәчеткә килде һәм анда  сугыш вакытында зарарланган манараны торгызуда ярдәм итәчәген әйтте. Аның ярдәме белән Казанның иске йортлардан торган Свердлов урамы төзекләндерелде һәм шуннан соң ул Петербург урамы дип атала башлады.

Гомумән, без күп губернаторлар белән аралашып яшәдек. Саратов губернаторы Дмитрий Аяцков ярдәме белән шәһәр уртасында татар гимназиясе ачылды. Свердловск өлкәсе губернаторы Эдуард Россель ярдәме белән Урал университында татар тарихын өйрәнү лабораториясе эшли башлады. Ул Конгрессның күчмә утырышында хөкүмәт әгъзалары белән тулы составта катнашты. Шунда ике якның министрлары бергә эшләү турында килешүләр төзеделәр.

Ека­те­рин­бург­та, Уль­я­новс­ки­да, Ка­захс­тан­ның Чим­кент шәһәрендә, Са­ма­ра өлкәсенең Ка­мыш­лы ра­йо­нын­да уз­ган утырышлар шулай ук уңышлы булды. Кай­бер мөһим мәсь­ә­лә­ләр бу­ен­ча оч­ра­шу­лар Ки­ев, Минск, Уфа, Әс­тер­хан, Ива­но­во, Төмән, Ниж­не­вар­товск, Чи­лә­бе, Пермь шә­һәр­лә­рен­дә дә оештырылды. Бу чараларда  мә­га­риф, мә­дә­ни­ят, ра­дио-те­ле­ви­де­ние мәсь­ә­лә­лә­ре бу­ен­ча ки­ле­шүләр тө­зе­леп, ка­бат оч­раш­кан ва­кыт­та алар­ның үтә­ле­ше тик­ше­ре­лә торган иде. Конгресс  Ульяновск, Оренбург,  Новосибирск, Омск губернаторлары, Удмуртия һәм Якутия  президентлары белән эшлекле мөнәсәбәттә булды. БДБ ил­лә­ре­ шәџәр­лә­рендә оешкан дистәдән артык милли оешмалар  бе­лән элем­тә­дә тор­ды.

Мил­ли хә­рә­кәт­нең үзен­чә­ле­ге Рос­сия төбәкләрендә мил­ли-мә­дә­ни мөх­тә­ри­ят ор­ган­на­ры бар­лык­ка ки­лүдән гый­ба­рәт. Шу­ны­сы сөенечле: шу­шы ав­то­но­ми­я­ләр ар­кы­лы мил­ли эш­ләр ба­шы­на юга­ры кат­лау зы­я­лы­лар ки­лде. Алар татар тормышын үстерүгә зур өлеш керттеләр.

Утыз  ел күз ачып йомгандай үтте дә  китте. Аны оештыручылар урынына яңа буын барлыкка килде. Алар җиңел булмаган шартларда  милләтебезнең киләчәген кайгырталар. Телебезне, динебезне, гореф-гадәтләребезне саклап калу һәм ныгытуны үзләренең төп бурычы итеп саныйлар. Безнең эшебезне дәвам итәләр.