16 июнь 2025 Җәмгыять

Көтелгән, әмма көтелмәгән һөҗүм: «ВТ» журналистының моннан 5 ел элеккеге фаразлары чынга ашты

«Ватаным Татарстан» хәбәрчесе дүртенче тәүлек Иран–Израиль сугышын онлайн режимда күзәтә. 13 июньгә каршы төндә Тель-Авив көтмәгәндә Иранны һавадан утка тота башлады. Бер үк вакытта «Моссад»ның Фарсы илендәге агентлары арттан пычак кадады: алдан әзерләп куелган дрон һөҗүмнәре белән Иранның һава һөҗүменә каршы тору системалары юк ителде. Фарсы хәрби җитәкчелегенең иң югары эшелоны вәкилләре үтерелде. Кыскасы, тарихта моңарчы күзәтелмәгән хәрби операция башланды.

Тәһранда Израиль һөҗүме әзерләнүен беләләр иде, билгеле, әмма АКШ–Иран сөйләшүләре барганда, утка тоту башланыр дип көтмәделәр. Британ газетасы Financial Times бу уңайдан: «Трампның Иран белән атом программасы турында сөйләшүләргә әзер булып күренүе Тәһранда ялган куркынычсызлык хисе тудыру өчен ясалган тозак булган», – дип язды. Фарсы хәрби җитәкчеләре шул сәбәпле үзләрен иминлектә хис иткәннәр, тыныч кына өйләрендә йоклаганнар. Иран революциясен саклау корпусы җитәкчеләре, тыюга карамастан, хәтта хәрби базада киңәшмә үткәреп ятканнар. Бу ваемсызлык аларның йортларын һәм штабларын каберлеккә әйләндерде.

Соңгы көннәрнең бу дәһшәтле вакыйгаларын «Ватаным Татарстан» моннан биш ел элек фаразлаган иде. 2020 елның 9 гыйнварында без: «Иран тирәсендә киеренкелек туктамаячак, аерым ракета һөҗүмнәре дә булырга мөмкин. Бар максат Иранда зур болганчыклык тудыруга юнәлтеләчәк. Моңа берничә ел сарыф ителер дип уйлыйбыз», – дип яздык.

Израиль һөҗүмнең максаты Иранның атом-төш бомбасы ясау программасын тар-мар итү дип белдерә, ләкин бу – фейк. Бердән, фарсыларның андый программасы юк. Бу хакта АКШ Милли разведка идарәсе директоры Тулси Габбард ике ай ярым элек кенә: «Разведка җәмәгатьчелеге Иран атом бомбасы ясамый дип уйлый», – дип белдерде. Сиончылар 1984 елдан бирле әнә-менә фарсылар атом бомбасы җитештерә дип ялган хәбәрләр таратып килә. Сугышның максаты – «болганчыклык тудыру». Мәйдан аз булганга, без ике якның бер-берсенә салган зыяннарын санап тормыйбыз. Бер генә нәрсәне искәртәбез: хәрби конфликтларның моңарчы кулланылмаган технологияләре мәйданга чыгарыла. Дүшәмбегә каршы төндә Израильнең һава һөҗүменә каршы тору системасы (Arrow-3 дип әйтәләр) үзенең ату җайланмасын үзе юкка чыгарды. Төрле эшелондагы системаларның үзара конфликтка керү очраклары күзәтелде. Моны фарсылар үзләренең инновацион тактика кулланулары белән аңлатты.

Вакыйгаларга бәя биреп, Иран дипломатларының берсе: «Без гыйбриләрне Гитлердан коткардык, алар безне утка тота», – дигән сүзләр әйтте.

Инде хәзер тагын бер сорау калкып чыга: Тәһраннан соң кем? Якын Көнчыгышта дәһшәтле вакыйгаларның кискенләшүе безгә турыдан-туры кагыла. Ул төбәктә сугыш спирале көчәячәк, әлбәттә. Конфликт мәйданына Төркия, Пакыстан кебек илләрне, гарәпләрнең нефть державаларын тартып кертергә тырышачаклар. Бу уңайдан төрек сәясәтчеләре: «Иранны ексалар, чиратта без», – дигән белдерү ясады инде. Пакыстан җитәкчелеге мөселман илләрен берләшүгә чакырды, соңга калмагаек, дигән хәвеф белдерде.

Кызганыч, Россия дә шул орбитада әйләнә. Искә төшерик: берничә ай элек кенә Мәскәү белән Тәһран стратегик хезмәттәшлек турында документ имзалады. Ул документ сугыш башланган очракта турыдан-туры хәрби аркадашлыкны күз алдында тотмаса да, Кремль кул кушырып тик утыра алмый. Нәрсә булса да эшләргә туры киләчәк. Россия һәм Иран – ШОС (Шанхай хезмәттәшлек оешмасы) әгъзалары да. Бу – икътисадый һәм мәдәни бәйләнешләрне генә күз алдында тоткан берләшмә түгел, хәрби союз да. Бәхеткә, ШОСның да, берәр әгъзага һөҗүм ясалса, сугыш мәйданында турыдан-туры аркадашлык итү вазыйфасы юк. Әмма аңа кергән илләр даими рәвештә уртак хәрби өйрәнүләр үткәреп килде. Инде хәзер авыр чакта корал белән генә булса да Иранга ярдәм итәргә туры киләчәк. Бу үзеннән-үзе Көнбатыш илләре белән ШОС илләренең капма-каршы лагерьга бүленүенә китерә. Бик үк шәп перспектива түгел.

Фарсы култыгы тирәсендә барган сугыш Россиягә бер дивиденд вәгъдә итә итүен. Ул – нефть бәяләренең югары үрмәләве. Рәсми хәбәрләрдә йөз доллардан алып өч йөз долларга кадәр бәяләнәчәк баррель турында сүзләр күренгәли. Израиль Иранның газ һәм нефть инфраструктурасына актив һөҗүм ясый. Тәһран моңа җавап итеп Һүрмүз (Ормуз) бугазын бикләргә вәгъдә итә. Кара алтын экспортының бик зур өлеше шул бугаз аша үтә. Фарсылар вәгъдәсе тормышка ашса, бәяләр, чынлап та, күккә ашачак. Беренче карашка Россия файдасына кебек бу вазгыять. Ләкин мәсьәлә алай гади генә түгел. Кара алтын дүшәмбе иртәсендә 77 долларга кадәр генә күтәрелде.

«Ватаным» хәбәрчесен икенче бер нәрсә сагайта. Америка хәрби авиациясе, гадәттән тыш активлык күрсәтеп, ягулык сала торган дистәләгән KC-135 һәм KC-46 очкычын Европага китерә. Бу масштаблы хәрби операция әзерләнүенә ишарә итә.

БЕЗНЕҢ ТЕЛЕГРАМ КАНАЛГА ЯЗЫЛЫГЫЗ!