Берничә укучыбыздан бер төсле сорау килеп иреште. «Үрмәләп үсә торган (плетистая) розаны ничек үстерергә? Нигә чәчәк атмый, шул хакта яза алмассызмы икән?» – дигәннәр алар. Бик күп еллар розаларның төрле сортларын һәм төрләрен үстереп, тәҗрибә туплаган бакчачы-журналист Роза Нургалиева белән укучыларыбызны борчыган сорауга җавап эзләдек.
– Розаның үрмәләп үсә торган төренең чәчәк атмавы нидән булырга мөмкин?
– Үрмәле розаның чәчәк атмавына дөрес кисмәү сәбәпче булырга мөмкин. Букетка киселә торган, мәсәлән, чайная роза, бер еллык ботакларда чәчәк ата. Кышын өшесә дә, каралган урыннарын кисеп ташлыйсың да, аннары җәй уртасына кадәр чәчәктә утырачак. Ә үрмәли торган розаны беренче елны көзен бөтенләй кисмиләр. Икенче елны кыскарталар гына. Чөнки бу төр розаның күбесе узган елгы ботакларында гына чәчәк ата. Картайган, калынайган өч елдан картрак ботакларын гына кисәргә, яшь ботакларын 2–3 бөрегә кыскартырга гына кирәк.
– Ашламаны тиешенчә кертмәү дә аның чәчәк атмавына сәбәпче була аламы?
– Чәчәк атмавының тагын бер сәбәбе азотлы ашламаларны чамасыз кертү дә булырга мөмкин. Чөнки бу очракта ул буйга нык үсә. Шулай ук дым күп булганда, артык күләгә урынга утыртканда чәчәк атмый торган сукыр ботакларын гына үстерергә һәм чәчәк күрсәтмәскә мөмкин.
Азотлы ашламаны (1 чиләк суга 1 аш кашыгы) иртә язда бер тапкыр сибәм. Аннан 2–3 атнадан соң тагын бер тапкыр тирес әчеткесе кулланам һәм розалар өчен чыгарылган махсус ашламаларга күчәм.
– Безнең климатка туры килә торган сортларын сайлый белү дә мөһимдер…
– Үрмәле розаның нык киселмәвен исәпкә алып, безнең төбәккә яраклашкан сортларын утыртырга тырышыгыз. Миндә «Фламментанц» сорты үсә. Ул бер тапкыр, июнь ахырыннан июль ахырына кадәр чәчәк ата. Аннан кышка әзерләнә башлый. Аны тәҗрибәсе азрак кешеләр дә үстерә ала. Ул кышка үзе әзерләнеп керә. «Джон Кэбот» – Канада розасы, суыкларга бирешми. Ул – кабат чәчәк ата торган сорт, көзгә кадәр чәчәктә утыра. «Розариум ютерсен» кечкенә әле, алсу чәчәкле. Быел «Ясминә» дигән сортны утырттым. Анысын исемен татарчага охшаган булганга сайладым. Соңгы ике сорт әле сынала гына.
«Фламментанц, «Ясминә», «Симпатия»не Чиләбедәге «Сады России» интернет кибетеннән алдым. Урал климаты безгә туры килә, шунлыктан әлеге сортлар бездә дә рәхәтләнеп үсә. «Джон Кэбот»ны «Дачный мир»дан алдым. Әлеге кибет ышанычлылардан дип саныйм, күп кенә агач-куакларым да шуннан алынган, сыналган.
– Розаларны корткыч бөҗәкләр дә үз итә дип беләм, алардан ничек котылырга?
– Быел розаларны гомер күрмәгән корткычлар басты. Бөре талпаны, долгоносик, телә зыян салды. Моңа кадәр болай булганы юк иде. Ике тапкыр агу сиптердем инде. Беренче тапкыр «Фитоверм Форте» сиптем, ул көчсезрәк булды, ахры. Икенчесендә «Биотлин» белән эшкәрттем.
Гөлнара Зиннәтуллина
